column in Vakblad Natuur Bos Landschap, april 2022
Soms moet er gekozen worden in het leven. Er zijn veel mogelijkheden om natuur en houtvoorziening te integreren. Legio voorbeelden van bos met productiekwaliteiten en tegelijk evidente waarde voor natuur, maar dat lukt niet als daar serieuze aantallen grote grazers rond lopen. Een beetje begrazing in het bos is prima, maar het worden er als snel TE VEEL. Voor sommige beheerders van natuurgebieden zijn grazers een onlosmakelijk, zo niet onmisbaar onderdeel van het natuurbeheer.
Geen grazers geen waardevolle natuur, zeg maar; dan kan je er bijna ook geen genoeg van krijgen.
Bos en open landschap zijn twee verschillende vormen van natuur: met beide is niets mis, maar ze missen allebei wel wat. De kool als het bos, het open landschap als de geit, hoe sprekend wil je de metafoor hebben?
Het open landschap met hier en daar een boom en een struik, open gehouden door grote grazers; daar zijn op allerlei plekken in ons land inmiddels veel mooie voorbeelden van, en de biodiversiteit is er hoog. Maar het is geen bos. Voorheen zouden we spreken van het ‘Frans Vera landschap’, tegenwoordig doet de stichting Ark met succes van zich spreken, met mooie tekeningen van Jeroen Helmer, die de rijke natuur plastisch verbeelden.
Het open landschap en het bos, het gaat niet samen, daar moet echt een hek tussen. Immers: de dichtheid aan grazers die nodig en gewenst is om het landschap open te houden is nu eenmaal veel te hoog om een gevarieerd bos in de benen te houden. We kunnen natuurlijk strijden over de definitie van bos, maar ik ben daar wel uit: ‘daar waar het barst van de bomen’.
Een spaarzaam bezoek van een knabbelaar doet het bos geen kwaad, integendeel, maar het zijn er snel te veel. Zoals In grote delen van de Veluwe: de ondergroei van het bos ontbreekt er door de hoge dichtheid van de grazers, vooral edelherten en damherten. Het zijn lelijke, kale bossen, met alleen bomen, geen ondergroei en geen bosverjonging, hoogstens van wat dennen. Bezien vanuit biodiversiteit een armoedig resultaat.
U moet kiezen beleidsmaker: de kool of de geit.